Obława Augustowska. 10 dni uroczystości

Mija 77 lat od Obławy Augustowskiej, największej sowieckiej zbrodni na Polakach po zakończeniu II wojny światowej. Tak dużych i długich uroczystości jeszcze nie było, dlatego zebraliśmy je w jednym miejscu. Bo wiemy, że rodziny ofiar żyją również w Białymstoku.

Ofiary Obławy Augustowskiej. Na zdjęciu od lewej: NN, Władysław Jedliński, Mieczysław Jatkowski [źródło: zbiory Instytutu Pileckiego]

Rodziny ofiar z powiatów: suwalskiego, augustowskiego, sejneńskiego, sokólskiego przez ostanie dekady rozjechały się po całej Polsce. Wielu co roku wraca, by wziąć udział w najważniejszej modliwie za zmarłych na Gibiańskiej Golgocie.

Uroczystości zaczynają się jednak w Augustowie, już w sobotę (9.07). Organizuje je Instytut Pileckiego, który dokładne rok temu kupił Dom Turka - dawną siedzibę NKWD i UB. Trwają tam teraz badania archeologiczne i ekspertyzy budowlane, by dostosować zabytkowy i zaniedbany budynek na potrzeby muzeum. - Zależy nam, aby Obława była znana i pamiętana nie tylko w regionie, ale w całej Polsce, a w przyszłości także na świecie – mówi Bartosz Gralicki, szef Instytutu Pileckiego w Augustowie.

SOBOTA (9.07)

Piknik edukacyjny na Rynku Zygmunta Augusta w godz. 10:00-16:00. Będzie tam m.in. punkt rekonstrukcji zdjęć, do którego wystarczy przynieść zniszczone rodzinne fotografie - a specjaliści z Instytutu Pileckiego przywrócą im dawny blask. Będą także warsztaty z tworzenia drzewa genealogicznego oraz archiwizowania rodzinnych pamiątek. Premierę będzie miała także karciana gra “Konspiracja”, w której uczestnicy wcielą się w polskich konspiratorów z czasów II wojny światowej.

O godz. 17.00 - m.in. Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 Roku zaprasza w głąb Puszczy Augustowskiej (mapka dojazdu jest na TYM plakacie) na wieczór wdzięczności, w miejscu tymczasowego obozu ofiar Obławy Augustowskiej. Stowarzyszenie Grupa Wschód odtworzy wydarzenia z czasu obławy.

Singlem promującym sobotni koncert w Augustowie jest PIWNICA U DOWGIERDÓW

Wyjątkowy koncert - o 20:30 na błoniach rzeki Netty (u. Rybacka 18A), a na nim premierowe wykonanie 10 utworów inspirowanych losami Ofiar Obławy Augustowskiej. To piosenki zespołu Żurkowski.

- Jako dzieciak każde wakacje spędzałem u wujostwa pod Augustowem - mówi Łukasz Żurkowski, lider zespołu. Praca nad utworem była powrotem w rodzinne strony. - Pamiętam jak pewnej nocy zostałem w lesie kompletnie sam, żeby zdobyć sprawność harcerską. Bardzo się wtedy bałem – wiatru, trzasku łamanej gałęzi. Nie potrafię wyobrazić sobie strachu ludzi, którzy tam zginęli. Obława Augustowska była wielką tragedią. Zostawiła po sobie rany, które nie miały szansy się zabliźnić. Dlatego trzeba o tym mówić! Nasza muzyka to głośny sprzeciw wobec zapomnienia - dodaje artysta.

"Piwnica u Dowgierdów" - utwór promujący koncert - to muzyczna opowieść o przyjaźni, pasji do muzyki i sprzeciwie wobec zniewolenia. Tekst powstał na podstawie autentycznej historii trzech chłopaków z Augustowa: Mieczysława Jatkowskiego, Tadeusza Stelmasika i Władysława Jedlińskiego, którzy 15 lipca 1945 r. zostali zatrzymani przez sowiecki patrol i uwięzieni w "Domu Dowgierdów" w Augustowie - jednym z miejsc, w których Sowieci przetrzymywali osoby aresztowane w ramach Obławy Augustowskiej.

NIEDZIELA (10.07)

Giby - wzgórze krzyży, potocznie nazywane Gibiańską Golgotą. To oficjalna, najważniejsza uroczystość pod patronatem prezydenta RP. Zaprasza na nią m.in. Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 Roku oraz regionalne władze, politycy. Zacznie się mszą o godz. 11:00 w miejscowym kościele. Po niej - przemarsz na wzgórze krzyży i centralne obchody z apelem pamięci i salwą honorową.

Augustów - o godz. 21:00 w podwórku Augustowskich Placówek Kultury (Rynek Zygmunta Augusta 9) będzie plenerowy pokaz film dokumentalnego “A może tego nie wolno mówić”. Reżyserem jest Jacek Petrycki, który w latach 80. docierał do rodzin osób zaginionych w Obławie Augustowskiej i zbierał ich relacje. Następnie taśmy filmowe wywiózł do Anglii, gdzie film mógł być legalnie wyświetlany.

PONIEDZIAŁEK (11.07)

Czy zastanawialiście się kiedyś jak Augustów wyglądał przed II wojną światową? Czy wiecie gdzie mieściły się punkty filtracyjne w czasie obławy? Spacer śladami Obławy Augustowskiej startuje o godz. 18:00 spod kolumny na Rynku Zygmunta Augusta w Augustowie. Przewodnikiem będzie lokalny historyk Łukasz Faszcza z Instytutu Pileckiego w Augustowie.

WTOREK (12.07) - Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej

Augustów - Instytut Pileckiego
godz. 16:00 – wernisaż wystawy „LIPCOWI. Twarze Ofiar Obławy Augustowskiej” na błoniach nad rzeką Nettą,
godz. 17:00 – Marsz Pamięci Obławy Augustowskiej, start: błonia nad rzeką Nettą, w kierunku Domu Turka,
godz. 17:30 – złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod Domem Turka (ul. 3 Maja 16 w Augustowie),
godz. 18:00 – uroczysta msza w intencji ofiar Obławy Augustowskiej i ich rodzin (Bazylika Mniejsza NSJ w Augustowie).

godz. 19.00 - na Rynku Zygmunta Augusta uroczyste odczytanie nazwisk ofiar Obławy Augustowskiej. - "Przywróćmy Im twarze i imiona", bo ofiary masowej sowieckiej zbrodni mają indywidualne twarze. Zamordowani w lipcu 1945 r. byli ojcami, braćmi, synami, córkami, siostrami, mieli przyjaciół i sąsiadów. Byli stąd - apeluje Danuta Kaszlej z Klubu Historycznego im. Armii Krajowej, organizator akcji.

Tak wyglądało pierwsze publiczne odczytanie nazwisk ofiar Obławy Augustowskiej

Białystok - Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku zaprasza na koncert "Lipcowe Anioły" - o godz. 19:00, w budynku Filharmonii przy ul. Podleśnej. Specjalnie na tę okazję powstała symfonia kameralna ,,Podziemne Ptaki’’ skomponowana przez Ignacego Zalewskiego na sopran, klarnet, orkiestrę smyczkową. Utwór powstał do słów Erazma Stefanowskiego (poety związanego z Augustowem).

PIĄTEK (15.07)

O godz. 19.00 - Wieczornica przy Gminnym Ośrodku Kultury w Gibach. Wykład wprowadzający wygłosi Jarosław Wasilewski - pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Białymstoku.

SOBOTA (16.07)

O godz. 10:00 - rajd rowerowy, można dołączyć. Startuje przy orliku w Gibach. Będzie przebiegał ścieżką leśną, gdzie umieszczone są tablice edukacyjne „Śladami Ofiar Obławy Augustowskiej” przygotowane przez IPN Oddział w Białymstoku oraz Lasy Państwowe.

NIEDZIELA (17.07)

Uroczystości w Gibach rozpoczną się o godz. 11:00 mszą w miejscowym kościele, ok. godz. 12:30 uroczystości na chwilę przeniosą się pod pomnik - Gibiańską Golgotę, a o godz. 13:00 będzie wspólna Agapa przy Gminnym Ośrodku Kultury w Gibach. Uroczystości również odbywają się pod patronatem prezydenta Polski, premiera oraz marszałka województwa podlaskiego.

PONIEDZIAŁEK (18.07)

W Augustowie odbędzie się pogrzeb pierwszej odnalezionej ofiary Obławy Augustowskiej, o czym więcej napiszemy w przyszłym tygodniu.

Ilu było "lipcowych"? W wyniku Obławy zostało zatrzymanych ponad 7 tysięcy osób, z czego 5 tysięcy po przejściu weryfikacji wypuszczono do domów. Co najmniej 592 osoby uznane za żołnierzy polskiego podziemia Sowieci zamordowali w nieznanym miejscu. Los kolejnych 900 zaginionych do dziś pozostaje niewyjaśniony – prawdopodobnie również zostali zamordowani.