„Wielokrotnie już przekonaliśmy się, że radni wszystkich klubów są jednomyślni co do konieczności ochrony Dojlid, a teraz dajemy Państwu skuteczny instrument, o którego wykorzystanie bardzo prosimy” – piszą „Mieszkańcy Dojlid” do szefów klubów radnych. Wraz z apelem skierowali do nich także opracowaną przez mieszkańców koncepcję utworzenia Parku Kulturowego Dojlidy. „Dajemy radnym solidne podwaliny pod uchwałę o powołaniu Parku” – piszą mieszkańcy Dojlid.
Co to jest park kulturowy i jaką ochronę daje? Definicja na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
„Park kulturowy jako forma ochrony zabytków ustanawiany jest uchwałą rady gminy […] dedykowany jest ochronie krajobrazu kulturowego oraz zachowaniu wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Dodatkowo ustanowienie na danym obszarze parku kulturowego wymaga objęcia tego obszaru planem miejscowym oraz sporządzenia planu ochrony. Obecnie w Polsce funkcjonuje 38 parków kulturowych. Warto przy tym zaznaczyć, że ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stanowi, iż krajobraz kulturowy może zostać uznany za zabytek nieruchomy i jako taki podlegać ochronie i opiece bez względu na stan zachowania”.
W Podlaskiem istnieje jeden parku kulturowy „Park Kulturowy w Bohonikach” powołany w 2019 roku.
Pomysłodawcy takiej ochrony Dojlid uzasadniają potrzebę powołania parku:
„Celem powołania Parku Kulturowego Dojlidy jest scalenie bardzo wielu obszarów i obiektów chronionych różnymi instrumentami konserwatorskimi i planistycznymi.
● Park Kulturowy Dojlidy przyczyni się do ochrony doliny rzeki Białej i cennych przyrodniczo terenów zielonych.
● Park Kulturowy Dojlidy raz a dobrze rozstrzygnie kwestie związane z zagospodarowaniem przestrzennym Dojlid: zobowiąże prezydenta do rychłego opracowania planu z poszanowaniem historycznego układu urbanistycznego, zabytków i przyrody.
● Park Kulturowy Dojlidy to nie skansen! A tak może być przedstawiany przez jego przeciwników. Zachowujemy status quo, który na ogromnej większości objętego terenu już jest usankcjonowany miejscowymi planami zagospodarowania, ewidencją i rejestrem zabytków i innymi dokumentami. Jednak, jak widać po 15-letniej już batalii o plan zagospodarowania obszaru fabryki sklejek i okolicy kościoła Niepokalanego Serca Maryi, ochrona ta jest dziurawa i wymaga dopracowania, uszczelnienia, scalenia.
● Do zarządzania Parkiem Kulturowym Dojlidy powołana będzie komórka miejska, zadaniem urzędników będzie dbanie o jego obszar. Przykładowo skończy się dzika reklamoza. Zgłaszane wielokrotnie dzikie wysypiska śmieci na miejskich nieruchomościach wzdłuż rzeki Białej, jak i inne zanieczyszczenia i zaniedbania, zostaną usunięte, a tereny będą regularnie doglądane.
● Obiekty wymagające rewitalizacji lub odtworzenia, doczekają się powrotu świetności. Przykładowo
● odtworzony zostanie staw młyński vis á vis fabryki sklejek, zostanie uprzątnięte jego otoczenie, dziś zaśmiecone butelkami.
● Park Kulturowy Dojlidy będzie powodem do dumy dla całego miasta, a Dojlidy staną się w Białymstoku stoku oazą czystości, spokoju i bezpieczeństwa przed zakusami deweloperów.
● Park Kulturowy Dojlidy wreszcie zakończy nieustający strumień TIRów przez środek Dojlid.
Pierwsza mapka pokazuje proponowany przez nas zakres terytorialny Parku.”
Zgodnie z zapisami ustawowymi park kulturowy to forma ochrony zabytków. Park tworzy się uchwałą rady gminy: po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w celu „ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej”.
Uchwała w sprawie utworzenia parku kulturowego określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a także zakazy i ograniczenia, które mogą dotyczyć:
– Prowadzenia robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej;
– Zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych;
– Umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego;
– Składowania lub magazynowania odpadów.
Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Oznacza to między innymi, że niedopuszczalne jest wydawanie na takim obszarze decyzji o warunkach zabudowy.
Ponieważ uchwała w sprawie utworzenia parku kulturowego ma charakter prawa miejscowego, jej ustalenia są wiążące zarówno przy sporządzeniu studium uwarunkowań, planu miejscowego, jak i uchwały reklamowej. Ustalenia tych aktów planistycznych niezgodne z uchwałą w sprawie parku kulturowego jako naruszające zasady ich sporządzania powinny być uznane w ramach nadzoru wojewody albo kontroli sądowo-administracyjnej za nieważne.
