Polskie cmentarze w Uzbekistanie na stronie internetowej

Projekt digitalizacji polskich cmentarzy wojennych w Uzbekistanie i stworzenia poświęconej im strony internetowej powstał z inicjatywy Radosława Gruka, ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Uzbekistanie. Strona to wynik współpracy trzech podmiotów: Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Taszkencie.

Portal w 3 językach

– Kiedy w lutym 2022 roku wybuchła zbrodnicza wojna w Ukrainie, dla nas, dla badaczy, zakończyła się możliwość pracy zarówno w archiwach rosyjskich, jak i w tych białoruskich. Jednak nie poddaliśmy się i zaczęliśmy działać. Już w czerwcu 2022 roku powstała Polsko-Kazachstańska Komisja Historyczna. Natomiast w maju 2023 roku powołana została komisja Polsko-Uzbekistańska. Efektem pracy tej komisji jest prezentowana dziś strona – Polskie cmentarze w Uzbekistanie. Chciałbym ogromnie podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do jej powstania – rozpoczął spotkanie prof. Wojciech Śleszyński, dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru.

Radosław Gruk, ambasador Polski w Uzbekistanie, w swojej wypowiedzi podkreślał, że w jego odczuciu niezwykle ważne jest to, iż portal dostępny jest w trzech językach:

– Przy tworzeniu tego portalu zależało nam na tym, aby udostępnić osobom, których nie stać na wyjazd do oddalonego o ponad 5 tysięcy kilometrów od Polski Uzbekistanu, cenne informacje dotyczące pochówków ich przodków. Ten projekt jest również, w moim odczuciu, szansą na dotarcie z naszą narracją historyczną na szeroko pojęty Wschód. Ważne jest to, że portal został przetłumaczony na język angielski, który jest językiem międzynarodowym, a także na język rosyjski, co jest szczególnie istotne w przypadku zamieszkujących Azję Centralną osób, które zazwyczaj posługują się wyłącznie tym językiem – mówił.

Skąd Polacy w Uzbekistanie?

Historia obecności polskiej ludności w Uzbekistanie związana jest z budową armii, którą zezwoliły stworzyć władze ZSRS po zawarciu 30 lipca 1941 r. umowy z Polską (tzw. układ Sikorski-Majski), przywracającej stosunki dyplomatyczne pomiędzy oboma państwami. Do podpisania polsko-sowieckiego porozumienia doszło w związku z nową sytuacją polityczną, spowodowaną wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej (22 czerwca 1941 r.) oraz stratami poniesionymi przez Armię Czerwoną. Antyniemiecka koalicja, zwłaszcza Wielka Brytania, korzystając z nowego konfliktu, zaczęła naciskać na konieczność uregulowania wzajemnych relacji między państwami walczącymi przeciwko III Rzeszy. Chociaż umowa budziła wiele zastrzeżeń ze strony części polskiego środowiska emigracyjnego, w rzeczywistości dawała setkom tysięcy zesłańców szansę opuszczenia miejsca deportacji.

Sowieckie zsyłki zazwyczaj kojarzą się z zimnymi obszarami Syberii i Kazachstanu. Tam też rzeczywiście trafili Polacy z ziem wschodnich II Rzeczypospolitej, deportowani przez władze sowieckie w latach 1940–1941. W jaki sposób w latach II wojny światowej polscy obywatele tak licznie pojawili się na obszarze dzisiejszego Uzbekistanu?

Skąd aż tak duża liczba polskich cmentarzy rozsianych na terytorium tej byłej sowieckiej republiki? Zachęcamy do zapoznania się z projektem Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Taszkencie – Polskie cmentarze w Uzbekistanie.

Portal jest dostępny pod adresem: www.cmentarzewuzbekistanie.org.pl