Odnowione wiekowe Biblie: Brzeska i Huttera

Oczyszczono karty i oprawy z zabrudzeń, usunięto stare reparacje i podklejenia. Oczyszczono karty ksiąg na mokro, w kąpieli wodnej. Następnie wzmocniono strukturalnie niektóre karty, uzupełniono lub podklejono ubytki i sklejono drobne przedarcia oraz zrekonstruowano brakujące elementy. To tylko przykłady prac z pełnego zakresu prac konserwatorskich. Przy okazji obie księgi zostały zdigitalizowane.

Biblia Brzeska została wydana 4 września 1563 roku w Brześciu Litewskim w nakładzie 500 egzemplarzy. Inne jej nazwy to Biblia Radziwiłłowska, od nazwiska fundatora (Mikołaj Radziwiłł Czarny) oraz Biblia pińczowska, od miejsca w którym została przetłumaczona. Dzieło dedykowane było królowi Zygmuntowi Augustowi.

Koncepcja powstania Biblii w języku polskim pochodziła od polskich protestantów. Uważali oni, zgodnie z zasadami reformacji, że Pismo Święte powinno być szeroko dostępne, więc należy je przekładać, powielać i czytać w językach narodowych. Tłumaczenia Biblii z języków oryginalnych, czyli hebrajskiego i greckiego oraz łacińskiej Wulgaty, dokonała grupa uznanych teologów i myślicieli protestanckich. Prace translatorskie trwały od 1559 do 1563 r. w Pińczowie, będącym głównym ośrodkiem Reformacji polskiej. Było to drugie pełne tłumaczenie Biblii na język polski (po katolickiej Biblii Leopolity).

Syn Mikołaja Radziwiłła, Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, przeszedł na katolicyzm dzięki staraniom jezuitów. Okazał się gorliwym wyznawcą katolicyzmu. Potępił ojca – heretyka, jak go nazywał i postanowił wycofać i zniszczyć dostępny jeszcze nakład Biblii brzeskiej. Wykupione tomy spalił na rynku w Wilnie. Ocalało zaledwie kilkadziesiąt egzemplarzy.

Drugą powracającą z konserwacji księgą jest Biblia hebrajska autorstwa Eliasa Huttera, wydana w Hamburgu w 1587 roku. Jej unikatowość polega na sposobie użycia czcionek drukarskich. Jako profesor Uniwersytetu w Lipsku Elias Hutter, aby ułatwić swoim studentom przyswojenie języka hebrajskiego, wpadł na pomysł użycia dwóch rodzajów czcionek: pustych i wypełnionych. Rdzenie słów drukowano czcionką wypełnioną, zaś przedrostki i przyrostki – czcionką bez wypełnienia.

O szczególnej wartości Biblii stanowi fakt, że na świecie zachowało się bardzo niewiele jej egzemplarzy. Znajdują się one m.in. w Bibliotece Narodowej w Austrii, w Anglii oraz zbiorach prywatnych.

[na podst. mat. pras. Muzeum Podlaskiego]