Program:
- 13 grudnia 2019 (piątek) - Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
Otwarcie XX Białostockie Dni Zamenhofa
- 16.00 Akceptejo - rejestracja gości
- 17.00 - otwarcie wystawy Zamenhof, Kraków i esperantyści na szklanych płytkach sprzed wieku
- 17.15 - otwarcie wystawy fotografii białostockie ZEOj
- 17.30: rozstrzygnięcie i podsumowanie konkursu literackiego "Esperanto łączy ludzi" na opowiadanie pt. "Jestem obywatelem świata" (konkurs został objęty Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Białegostoku); promocja wydawnictwa "Bjalistokaj Kajeroj" nr 9
- 18.00 - wykład Wiesława Wróbla "Od Zielonej do Zamenhofa. O dziejach ulicy z esperanto w tle". Referat poświęcony dziejom ul. Zamenhofa od chwili założenia do czasów współczesnych, ze szczególnym uwzględnieniem jej roli jako ważnego przedmiotu działalności esperantystów z Białegostoku i świata w okresie międzywojennym (dom Zamenhofa, zmiana nazwy ulicy, postkongresy, tablice i monumenty poświęcone pamięci twórcy esperanto)
- 18.50 - Prezentacja gazety "Tra la Mondo" pod redakcją Stanisława Dobrowolskiego
- 20.00 - Amika Rondo - spotkanie w klubie esperantystów z poczęstunkiem i muzyką Zuzanny Kornickiej na żywo, Białostockie Towarzystwo Esperantystów, ul. Piękna 3
14 grudnia 2019 (sobota) - Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
- 11.00 - prelekcja Romana Dobrzyńskiego o roku 1912 i Światowym Kongresie Esperantystów w Krakowie, podczas którego odbyła się esperancka premiera "Halki" S. Moniuszki
- 11.40 - koncert Feliksa Gałeckiego, solisty Opery Narodowej w Warszawie, który wykona arię z opery "Halka" w języku esperanto
- 12.00 - koncert Carstena "Kasi" Schnathorsta oraz prezentacja wierszy polskich i esperanckich w wykonaniu Haliny Kuropatnickiej-Salamon
- 13.00 - przerwa (bufet, odpłatny posiłek, katering BTE)
- 14.30 - złożenie kwiatów pod pomnikiem Ludwika Zamenhofa (stary pomnik, ul. I. Malmeda), przejście pod pomnik młodego Zamenhofa i wykonanie pamiątkowej fotografii
- 15.00: Msza w języku esperanto, kościół pw. Wniebowzięcia NMP (stary), ul. Kościelna 2; spacer po centrum Białegostoku śladami Zamenhofa
- 16.20 - prelekcja Niny Pietuchowskiej "Znani i nieznani białostoczanie"
- 17.00 - Salon literacki - prezentacja nowych wydawnictw esperanckich przez Tomasza Chmielika i Michaiła Bronsztejna
- 17.40 - koncert Uku-Donaco Bjalistoko z Lechem Mazurkiem, w programie m.in. "Telefon 2-45" Feliksa Hillera
- 18.10 - Wielojęzyczny koncert w wykonaniu Michaiła Bronsztejna. Michaił Bronsztejn ps. Bruna Stono (wł. Mojsiej Calewicz) - piosenkarz, pisarz i tłumacz. Jako dyplomowany inżynier elektryk i dziennikarz 20 lat życia poświęcił głównie pierwszemu zawodowi. W latach 70. XX. zaczął pisać i wykonywać oryginalne utwory esperanckie, stając się najbardziej znanym bardem wśród rosyjskich esperantystów. Od 1987 r. koncertuje również za granicą podczas kongresów esperanckich i innych wydarzeń. Jego poezja i piosenki ukazały się w wielu wydawnictwach - "Amitaj, amataj, amotaj?" (1997), "Iom da bono de Bruna ?tono" (2001), "Esperantujo mia" (2003), "Mia nomo ne gravas" (2004), "Printempo blu?insa" (2006) oraz "La anta?lasta trajno" (2013). Autor licznych tłumaczeń poezji i prozy rosyjskiej. Szczególnie warte uwagi są jego utwory oryginalnie w języku esperanto: tomiki wierszy - "Du lingvoj" (2001), "Iam, kiam?" (2005), "Kajto" (2008), "Kaj ekmatenos" (2015), cztery powieści - "Oni ne pafas en Jamburg" (1993), "Dek tagoj de kapitano Postnikov" (2004), "Urbo Goblinsk" (2010), "Mi stelojn jungis al revado" (2016) i zbiór nowel "Lecionoj por knabo" (2009)
- 19.00 - tort urodzinowy Ludwika
- 20.00 - Amika Rondo - spotkanie w klubie esperantystów z poczęstunkiem i muzyką Zuzanny Kornickiej na żywo, Białostockie Towarzystwo Esperantystów, ul. Piękna 3
/mat. pras. BOK/
15 grudnia 2019 (niedziela)
- całodniowa wycieczka do Tykocina, odpłatna, obowiązują zapisy przez formularz. Podczas całego wydarzenia będzie można skorzystać z Libroservo - mini księgarenki.
Organizatorzy: Białostockie Towarzystwo Esperantystów, Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa oraz Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego zastrzegają sobie możliwość zmian w programie.
Na wszystkie wydarzenia, oprócz obiadu i wycieczki do Tykocina, wstęp wolny.
Wydarzenie zostało objęte Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Białegostoku.
Zamenhof, Kraków i esperantyści na szklanych płytkach sprzed wieku
wernisaż: 13 grudnia 2019, godz. 17:00
Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
wstęp wolny
W 25. rocznicę publikacji pierwszego podręcznika do nauki międzynarodowego języka, w dniach 11-18 sierpnia 1912 roku w Krakowie zorganizowano VIII Światowy Kongres Esperanto. Uroczystości rozpoczęły się wystawnym przyjęciem w Starym Teatrze wydanym przez władze miasta. Podczas kongresu jego uczestnicy m.in. pracowali w różnych sekcjach, zwiedzili kopalnię soli w Wieliczce i złożyli wieńce pod pomnikami Adama Mickiewicza i Mikołaja Kopernika. Na zakończenie bawili się na balu w Starym Teatrze, na który część z nich przybyła w strojach narodowych.
Był to pierwszy kongres zorganizowany na ziemiach polskich i okazał się manifestem polskiej kultury - w jego trakcie wystawiono ?Halkę" Stanisława Moniuszki i ?Mazepę" Juliusza Słowackiego. To właśnie w Krakowie Ludwik Zamenhof zrzekł się przywództwa w ruchu esperanckim, wygłaszając znamienne słowa: ?To ostatni kongres, na którym widzicie mnie przed sobą; potem, jeśli będę mógł przybyć do was, będę tylko wśród was".
Uczestniczyło w nim około 1000 osób z 30 krajów, m.in. liczna grupa esperantystów z Wielkiej Brytanii z pułkownikiem Johnem Pollenem, Richardem Sharpem i Johnem Mabonem Wardenem na czele. Ten ostatni, szkocki esperantysta i współautor kilkakrotnie wznawianego kieszonkowego słownika angielsko-esperanckiego (1915) oraz główny redaktor esperanckiego wydania Biblii (1926), wykonał serię pamiątkowych zdjęć. Utrwalił na nich uczestników kongresu, samego Ludwika Zamenhofa oraz miasto i jego mieszkańców, w tym krakowskie przekupki, stanowiące część barwnego lokalnego folkloru. Znalazły się tu również grupowe ujęcia esperantystów pod pomnikiem Mickiewicza i kopcem Kościuszki. W zbiorze znalazł się także slajd zrobiony podczas Światowego Kongresu Esperanto w Antwerpii (1911 r.), na którym można zobaczyć żywo gestykulującego Ludwika Zamenhofa, konwersującego ze szwajcarskim esperantystą i jego późniejszym biografem Edmundem Privatem.
Zdjęcia zachowały się w postaci kilkunastu szklanych płytek - helioprintów (to szlachetna technika fotograficzna popularna na początku XX wieku). Nie znamy historii tej kolekcji, możemy tylko przypuszczać, że to fragment większego zbioru dokumentacji Wardena, wykonywanej podczas większych i mniejszych spotkań esperantystów.
Szklane negatywy przeleżały ponad sto lat w swoich oryginalnych opakowaniach. Dziś trafiają do nas jako dar brytyjskiego esperantysty Billa Chapmana za pośrednictwem Instytutu Kultury Polskiej w Londynie.
/mat. pras. BOK/
białostockie ZEOj
wernisaż: 13 grudnia 2019, godz. 17:15
Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
wstęp wolny podczas XX Białostockich Dni Zamenhofa
wystawa czynna do 19 stycznia 2020
Ludwik Zamennhof jest znaną w świecie postacią. Dowodem na to jest fakt, że co roku, idąc śladem twórcy esperanta, Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku odwiedza wiele osób z odległych kontynentów. Zamenhof jest niewątpliwie najbardziej rozpoznawalnym na świecie białostoczaninem.
W wielu miejsca na kuli ziemskiej upamiętniono Ludwika Zamenhofa i jego dzieło. Pierwszym na świecie obiektem, któremu nadano nazwę Esperanto, był hiszpański statek zwodowany w 1896 roku. Natomiast pierwszy pomnik symbolizujący ideę esperanta odsłonięto w 1914 roku, także za życia Zamenhofa, w czeskim uzdrowisku Františkovy Lázně podczas IV Austriackiego Kongresu Esperanto. Autorem rzeźby był Karel Wilfert Jr. Monument wykonano z wapienia bawarskiego i brązu, przypominał kształt kolumny i posiadał inskrypcję: "Per Esperanto al Paco, Harmonio, Laboro kaj Dio!" (Poprzez esperanto do pokoju, harmonii, pracy i Boga!). Został zniszczony przez nazistów w 1939 r. Przez lata wielu ulicom, placom, bulwarom miast nadano imię Zamenhofa, esperanto lub esperantystów, a także znanych esperantystów, zwykle lokalnych. Przykładem może być bezimienna ulica położona na granicy osiedli Jaroszówka i Wygoda w Białymstoku, którą w 2017 r. nazwano imieniem Jakuba Szapiro - wybitnego białostockiego esperantysty z okresu międzywojennym.
Takie trwałe oznakowane obiekty związane z esperantem lub Zamenhofem nazywamy ZEO (esp. Zamenhof/Esperanto-Objekto, liczba mnoga: ZEOj). Wśród ZEOj znajdujemy asteroidy, murale, graffiti, witraże, szpitale i szkoły, nazwy pociągów, przystanków, tulipan czy oscyloskop. Pierwszy raz ten skrót został użyty przez niemieckiego esperantystę Hugo Röllingera w książce "Monumente pri Esperanto - ilustrita dokumentaro pri 1044 Zamenhof/Esperanto Objektoj en 54 landoj" (Pomnikowo o esperanto - ilustrowana dokumentacja o 1044 obiektach związanych z Zamenhofem lub esperanto w 54 krajach) wydanej w 1997 r. w Rotterdamie podczas Universala Kongreso de Esperanto, czyli Światowego Kongresu Esperanto. Obecnie misję odnotowywania światowych ZEOj zajmuje się Polak - Robert Kamiński z Łodzi. Do 2018 r. zebrano informację, że obiektów ZEOj na świecie jest ponad 1600.
W Polsce, w wielu miastach znajdziemy przykłady ZEOj. Białystok również może pochwalić się wieloma ZEOj. Okazuje się, że mieszkańcy i włodarze naszego grodu pamiętają o słynnym białostoczaninie - ośmiokrotnie nominowanym do pokojowej nagrody Nobla. To właśnie w Białymstoku już w 1919 r., zaraz po odzyskaniu niepodległości, przemianowano ulicę Zieloną nadając jej imię Zamenhofa - była to pierwsza taka ulica na ziemiach polskich.
Fotografie prezentowane na wystawie przedstawiają wszystkie białostockie ZEOj, przekonując, że nasze miasto znajduje się w czołówce popularyzowania Zamenhofa i esperanta. Fotografie wykonał Jerzy Barańczuk. Autor podjął się trudnego zadania zilustrowania miejsc i obiektów, wśród których znajdziemy te rozpoznawalne, ale także mało znane i nielokalizowane na mapie Białegostoku. Przykładem mogą być ulice Esperantystów i Antoniego Grabowskiego, które powstały 1996 r. na obrzeżach miasta, na rozbudowującym się osiedlu Bacieczki. Warto przypomnieć, że Antoni Grabowski (1857-1921) - polski inżynier chemik - był "lirą esperanta", przełożył na międzynarodowy język m.in. "Pana Tadeusza" A. Mickiewicza, "Halkę" S. Moniuszki, "Mazepę" J. Słowackiego, pieśni i poezję. Znał dziewięć języków na poziomie zaawansowanym, a kolejne piętnaście - rozumiał. Podczas swoich wykładów na konkretnych przykładach pokazywał, jak nauka esperanta poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tych języków (propedeutyka). Był współtwórcą Akademio de Esperanto. Opracował Słownik Języka Esperanto (1910).
Wśród fotografii Jerzego Barańczuka znajdziemy także najnowsze ZEOj, jak powstały w 2018 r. mural "Liberecon por la Mondo - Wolność dla świata" autorstwa Macieja Szupicy. W kwietniu bieżącego roku, w 160. rocznicę urodzin twórcy esperanta, odsłonięty został pomnik młodego Ludwika Zamenhofa. Autorami tej rzeźby są Katarzyna Piotrowska i Ryszard Piotrowski. Jest to pomnik z przesłaniem: nastoletni Ludwik podąża w kierunku ratusza, a jego wzrok utkwił w rozsypanych na trotuarze literach z alfabetu języka polskiego, cyrylicy, jidysz symbolizujących wielojęzyczne miasto, jakim był przed laty Białystok. Powstał dzięki inicjatywie białostoczan, którzy zagłosowali na niego w budżecie obywatelskim. W formie fototapety i instalacji zostanie zaprezentowany na ekspozycji.
Jerzy Barańczuk - fotograf, autor warsztatów fotograficznych. Od ponad czterdziestu lat fotograficznie dokumentuje życie społeczno-kulturalne mieszkańców Łap i okolic. Jest pomysłodawcą i pionierem w utrwalaniu metodą wideo relacji światków historii związanych z ziemią łapską. Zawodowo zajmuje się projektowaniem graficznym, składem i przygotowaniem do druku wydawnictw. Ma znaczący udział w realizacjach publikacji albumowych i książkowych o tematyce historycznej. Zdigitalizował kilkanaście tysięcy negatywów szklanych wybitnego przedwojennego fotografa Władysława Piotrowskiego. Organizował plenery fotograficzne, w tym Międzynarodowy Plener Fotograficzny Dolina Narwi, którego finałem była wielkoformatowa wystawa (pokazywana także w Białostockim Ośrodku Kultury w 2008 roku i w Grodnie na Białorusi) oraz wydawnictwo albumowe. Był akredytowanym fotoreporterem podczas III pielgrzymki Jana Pawła II do Polski.
Źródło: Białostocki Ośrodek Kultury
