Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne. Zamiast wystawy pojawił się sklep

Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne w Białymstoku działa od 2012. Jego powstanie przy ul. Warszawskiej 48 – w pobliżu kościoła św. Wojciecha i seminarium duchownego – budziło kontrowersje wśród architektów, urbanistów i miłośników zabytków. Podkreślano, że budynek nie wpisuje się w zabytkowy charakter ulicy Warszawskiej. Jednocześnie nie negowali samego faktu utworzenia takiej placówki.

Muzeum w trudnych czasach

Od początku na parterze znajdowała się sala wystawowa. Od początku tego roku nastąpiła zmiana. Pomieszczenia zajął sklep ze sprzętem medycznym, ortopedycznym i rehabilitacyjnym. Wcześniej znajdował się w willi ZHP przy ulicy Pałacowej, obok Narodowego Funduszu Zdrowia.

Zmiana zaskoczyła białostoczan. Naszą redakcję powiadomił o tym fakcie jeden z czytelników portalu. „Ciekawe, z czego ta zmiana wynika?” – pyta.

O zmiany zapytaliśmy rzecznik kurii białostockiej.

– Mając na względzie ogromne znaczenie instytucji i jej dobro, możliwość jej nieograniczonego dalszego funkcjonowania, w sytuacji szybko rosnących kosztów utrzymania, podjęto działania zmierzające do znalezienia źródeł pozyskania funduszy, które pozwoliłyby Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnemu w Białymstoku działać nie ograniczając zakresu tych działań. Jednym z nich było wynajęcie sali wystawowej na parterze budynku, co nie tylko dało możliwość zdobycia pewnej puli środków, ale również w żaden sposób nie spowodowało zawężenia działalności Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnemu. Funkcję sali wystawowej na parterze przejęła sala na IV piętrze budynku. Rozwiązanie takie okazało się konieczne, by w trudnych pod względem ekonomicznym czasach zapewnić dalszą niezakłóconą działalność instytucji – odpowiedziała nam Teresa Margańska, rzecznik prasowy Archidiecezji Białostockiej.

Dwa w jednym

Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne to tak naprawdę dwie instytucje. Pierwszą jest Archiwum Archidiecezjalne, gdzie zgromadzono m.in. oryginalne dokumenty pergaminowe i sporządzone na papierze, pochodzące z XVI i XVII w. To np. dokumenty fundacyjne parafii i innych instytucji z terenu obecnej archidiecezji białostockiej, dokumenty uposażeniowe, doposażeniowe, poświadczające przywileje i donacje. Archiwum posiada też księgi metryczne chrztów, małżeństw i zgonów. Najcenniejsze i najstarsze pochodzą z końca XVI w. czy akta Archidiakonatu Białostockiego, w tym akta wizytacji kanonicznych, inwentarze, spisy parafialne i inne, najstarsze pochodzą z XVII w.

– Do najcenniejszych zbiorów muzealnych należy kolekcja ornatów z XVII, XVIII i początków XIX w. Spośród nich szczególną wartość mają tkaniny liturgiczne fundacji Branickich o różnym stopniu destrukcji. W kategorii malarstwa cenne są obrazy sztalugowe, wśród których na szczególną uwagę zasługuje jeden z nielicznych na Podlasiu portret Jana Klemensa Branickiego pędzla Augustyna Mirysa, płótna nadwornego malarza Branickich Antoniego Herliczki oraz bogata kolekcja płócien autorstwa Łucji Bałzukiewiczówny. Wśród niezwykle cennych zbiorów wskazać należy również bezcenne zbiory fotografii Jana Bułhaka, zbiory numizmatyczne, medalierstwo, zbiory filatelistyczne, rzemiosła artystycznego. Osobną kategorię stanowi wyjątkowo cenny dla lokalnego Kościoła jedyny tego rodzaju zbiór pamiątek po bł. ks. Michale Sopoćce oraz pamiątki, w tym przedmioty osobistego użytku po arcybiskupie R[Romualdzie] Jałbrzykowskim – wylicza Teresa Margańska.

Muzealna Warszawska

Całość zbiorów, poza aktualnie prezentowanymi na wystawie, znajduje się w magazynach posiadających wszelkie zabezpieczenia chroniące je przed kradzieżą i destrukcją: systemy przeciwpożarowe, przeciwwłamaniowe, instalacje zapewniające stałą temperaturę i wilgotność powietrza, system wentylacji mechanicznej i system stałego monitoringu.

Placówka duchownych to jedna z kilku placówek kulturalnych przy ulicy Warszawskiej. Pod numerem „dziewiętnastym” działa Centrum im. Ludwika Zamenhofa promujące idee otwartości i tolerancji oraz przypominające o działalności urodzonego w Białymstoku twórcy esperanta. Z w pałacyku Cytronów, pod numerem 37, jeden ze swoich oddziałów ma Muzeum Podlaskie. To Muzeum Historyczne, gdzie można zobaczyć m.in. odtworzone pomieszczenia z czasów, gdy Białystok nazywano Manchesterem Północy oraz makietę barokowego miasta Jana Klemensa Branickiego.

W działalność Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnym zaangażowanych jest 11 osób. Rzecznik kurii dodaje, że „o tym, jak ważną instytucją jest AMAB, świadczy chociażby liczba osób korzystających z jej zasobów - w okresie przed pandemią instytucję odwiedzało rocznie ok. 4-5 tys. osób, w okresie popandemicznym jest to ok. 3 tys. osób.”