Ewa Sokólska, BIA24: Na jakie rzeczy należy zwrócić uwagę w przypadku kolizji drogowej, aby poszkodowany mógł w zupełności chronić swoje interesy i prawa?
Adwokat Eliza KORSAK: - W przypadku kolizji drogowej należy zachować szczególną ostrożność, zadbać o bezpieczeństwo pozostałych uczestników ruchu drogowego. Następnie uczestnicy kolizji powinni ustalić osobę odpowiedzialną za zdarzenie, dokonać oceny rozmiaru szkód i spisać oświadczenia o wypadku. Nie każda kolizja drogowa wymaga interwencji policji. Udział policji jest wskazany m.in. w sytuacji gdy uczestnicy kolizji nie doszli do porozumienia co do osoby odpowiedzialnej za kolizję; gdy uczestnicy nie są pewni stanu trzeźwości któregoś z uczestników kolizji oraz gdy są zabici lub ranni. Zaleca się wezwanie policji, kiedy jednym z uczestników kolizji drogowej jest obcokrajowiec a to ze względu na fakt, iż zagraniczne firmy ubezpieczeniowe na podstawie zwykłego oświadczenia o wypadku często kwestionują swoją odpowiedzialność, co sprawia niebagatelne problemy dla poszkodowanego kolizją.
Czy oświadczenie o wypadku powinno obligatoryjnie zawierać jakieś elementy?
- Oświadczenie o wypadku powinno zawierać szczegółowe dane sprawcy wypadku, dane ubezpieczenia OC tj. numer polisy oraz nazwę ubezpieczyciela oraz dokładne numery rejestracyjne pojazdów uczestniczących w kolizji drogowej, a także opis przebiegu wypadku i uszkodzeń pojazdów uczestniczących w zdarzeniu. Jeżeli kolizję drogową widziały osoby trzecie, zasadnym jest uzyskanie ich danych personalnych w tym numer telefonu. Zeznania świadków mogą okazać się przydatne w sytuacji gdy na etapie likwidacji szkody sam sprawca wypadku lub jego firma ubezpieczeniowa kwestionują swoją odpowiedzialność, przebieg wypadku lub zakres szkód forsując odmienną od rzeczywistej wersję. Wówczas zeznania świadków są niezwykle cennym źródłem dowodowym. Równie cennym dowodem w przypadku kwestionowania odpowiedzialności sprawcy wypadku może okazać się dokumentacja fotograficzna obrazująca zakres szkód.
Kto i kiedy ma zgłosić szkodę z tytułu kolizji drogowej?
- Zgłoszenie szkody leży w interesie osoby poszkodowanej. Obecnie możemy to zrobić osobiście w firmie ubezpieczeniowej, telefonicznie lub przez internet. Po zgłoszeniu szkody ubezpieczyciel powinien w terminie 7 dni przeprowadzić oględziny i ocenę techniczną uszkodzonego pojazdu. Do tego czasu nie powinno się dokonywać żadnych napraw uszkodzonego pojazdu. Chyba że niewykonanie niezbędnych napraw doprowadziłoby w tak krótkim czasie do istotnego pogorszenia rzeczy. Wówczas można wykonać naprawy tylko w niezbędnym zakresie. Ale w takiej sytuacji należy zadbać o dowody potwierdzające stopień i zakres uszkodzeń ? dokumentacja fotograficzna lub nagranie obrazujące uszkodzenia, ewentualnie prywatna opinia biegłego np. z dziedziny techniki samochodowej, mechaniki, blacharstwa i lakiernictwa ? w zależności od rodzaju szkody. Po dokonaniu oględzin z ramienia firmy ubezpieczeniowej odpowiedzialnej za szkodę można przystąpić do naprawy.
Należy pamiętać, że poszkodowanemu przysługuje prawo do pojazdu zastępczego. W związku z czym nie musi się on martwić czy oględziny zostaną dokonane dokładnie w tym czasie, czy może nawet z przyczyn niezależnych od biegłego będą wykonane później.
Czy zawsze przysługuje samochód zastępczy i kto za niego płaci?
- Jest to dosyć obszerne zagadnienie. Obecnie linia orzecznicza stoi na stanowisku, iż poszkodowany nie powinien ponosić żadnych ujemnych skutków z tytułu doznanej szkody. Powyższe stanowisko zostało uwieńczone uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie sygn. akt III CZP 05/11.
Samochód zastępczy należy się poszkodowanemu na czas niezbędny do zlikwidowania szkody. Auto zastępcze powinno być tej samej klasy co pojazd uszkodzony. Właściciel małego fiata w przypadku jego uszkodzenia nie może wynająć pojazdu zastępczego z innej "półki" cenowej, bo wówczas firma ubezpieczeniowa będzie kwestionować zasadność najmu tak drogiego pojazdu zastępczego i finalnie odmówi zwrotu kosztów lub przyzna je w wysokości odpowiadającej klasie uszkodzonego pojazdu.
Kto ponosi odpowiedzialność jeśli sprawca kolizji nie posiada ubezpieczenia OC?
- Brak ubezpieczenia OC dla poszkodowanego to nie problem, albowiem jego roszczenia podlegają rozpoznaniu przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Tam należy też zgłosić szkodę. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny po wypłacie odszkodowania zwraca się z roszczeniem regresowym o zwrot tej kwoty do sprawcy wypadku.
Na jakich zasadach odpowiedzialność cywilną ponosi sprawca wypadku?
- Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego może być to odpowiedzialność na zasadzie winy lub ryzyka. Najczęściej mamy do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie winy, która występuje np. w przypadku zderzenia kilku pojazdów i ustaleniu winnego zdarzenia, lub w przypadku przejazdów grzecznościowych. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka powstaje np. w sytuacjach: potrącenia pieszego, uszkodzenia płotu, uszkodzenia pasażerów.
Jakiego rodzaju szkody mogą powstać w kolizji drogowej?
- Mogą powstać szkody majątkowe - czyli uszkodzenie mienia np. uszkodzenia auta czy przewożonych w nich towarów, zbicie się telefonu, tabletu itd. Mogą powstać szkody niemajątkowe - a więc rozstrój zdrowia np. pozostawanie na długotrwałym zwolnieniu lekarskim po uszkodzeniu ciała, depresja, śmierć. Szkoda może być majątkowa lub osobowa. Granice naprawienia szkody wyznacza art. 361 kc, który stanowi, że naprawienie szkody obejmuje straty które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Osoba zobowiązana do naprawienia szkody odpowiada tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z których to szkoda wynikła.
Czego może dochodzić poszkodowany za doznaną szkodę osobową?
- Katalog świadczeń przysługujących poszkodowanemu jest dosyć szeroki. Regulują go przepisy 361, 444, 445, 447 kodeksu cywilnego. W zależności czy nastąpił zgon osoby uczestniczącej w wypadku również jego rodzinie przysługują odpowiednie świadczenia.
Poszkodowany może dochodzić strat jakie poniósł w związku z wypadkiem, włącznie z dochodzeniem utraconych wskutek wypadku korzyści.
Poszkodowanemu przysługuje zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Jest to jednorazowe świadczenie pieniężne, którego głównym zadaniem jest rekompensata cierpień fizycznych i psychicznych w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Jest to roszczenie uznaniowe. Najpierw ubezpieczyciel, a później ewentualnie sąd tak naprawdę decydują o wysokości zadośćuczynienia należnego poszkodowanemu. Kodeks cywilny przewiduje, że poszkodowanemu należy się suma odpowiednia, aczkolwiek brak definicji tego pojęcia. To sądy powszechne wypracowały własne wytyczne pomocne w ocenie wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia. Do najczęstszych czynników branych pod uwagę należy zaliczyć rodzaj i rozmiar doznanych obrażeń, czasokres ich trwania, uciążliwości procesu leczenia i rehabilitacji, długotrwałość nasilenia dolegliwości bólowych, konieczność korzystania z opieki i wsparcia innych osób oraz jej zakresu, trwałych następstw tych obrażeń w sferze fizycznej i psychicznej oraz ograniczeń, jakie wywołują w dotychczasowym życiu, w tym potrzeby stałej rehabilitacji, zażywania środków farmakologicznych, zmiany charakteru zatrudnienia, trybu życia, przyzwyczajeń, czy też sposobu spędzania wolnego czasu. Podsumowując zadośćuczynienia dochodzi się za krzywdę moralną, za uszczerbek dotykający sfery osobowości czyli ujemnych przeżyć związanych z cierpieniem fizycznym, psychicznym i/lub moralnym, za ból, utrudnienia życiowe, ograniczenie możliwości korzystania z przyjemności. Zadośćuczynienie ma na celu złagodzenie tych cierpień i obejmuje zarówno już doznane, jak i te, które mogą ujawnić się w przyszłości i są możliwe do przewidzenia.
To jakich kwot może żądać poszkodowany?
- Zależy to od indywidualnego charakteru sprawy. Wysokość zadośćuczynienia powinna być określona na podstawie m.in. już wcześniej wymienionych przeze mnie elementów. W orzecznictwie najczęściej spotykanymi czynnikami uwzględnianymi przy zadośćuczynieniu są:
- rodzaj doznanych obrażeń, stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu osoby poszkodowanej - np. stopień niepełnosprawności, ograniczenia w wykonywaniu czynności dnia codziennego
- długotrwałość choroby - chodzi tu o nasilenie i czas trwania cierpień, długotrwałość procesu leczenia szpitalnego i rehabilitacyjnego, charakter i stopień skomplikowania przeprowadzonych operacji, jak również czas w jakim przywrócono poszkodowanemu pełną sprawność - im jest to dłuższy proces leczenia i rekonwalescencji tym większe zadośćuczynienie nam przysługuje: wiek, ogólna zdolność powrócenia do stanu sprzed szkody i wiele innych, zaburzenia w sferze psychicznej powstałe po doznanej szkodzie.
Zgodnie z panującą linią orzeczniczą wysokość zadośćuczynienia powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne i fizyczne. Kolejnym świadczeniem przysługującym poszkodowanemu jest możliwość dochodzenia zwrotu wszelkich kosztów wynikłych w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia ewentualnie żądania renty w przypadku utraty całkowitej lub częściowej zdolności do pracy zarobkowej bądź zwiększenia się lub zmniejszenia widoków na przyszłość.
Co obejmuje zwrot wszystkich wydatków?
- Pojęcie to dotyczy wszystkich wydatków, które pozostają w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Wydatki te muszą być konieczne i celowe bez względu na to, czy przyniosły one poprawę stanu zdrowia poszkodowanego. Z uwagi na brak definicji tego pojęcia do grupy tych wydatków zalicza się koszty: leczenia, nabycia protez i urządzeń, transportu chorego w związku z leczeniem, odwiedzin poszkodowanego w szpitalu, zabiegów rehabilitacyjnych, przygotowania do innego zawodu. Dodatkowo można do tej grupy zaliczyć koszty związane z zakupem specjalistycznego samochodu, lub zaadaptowaniem mieszkania dla niepełnosprawnego poszkodowanego.
Komu przysługuje zwrot wydatków za odwiedziny osoby poszkodowanej lub sprawowaną nad nią opiekę?
- W orzecznictwie i doktrynie utrwalił się pogląd, iż osoba, która doznała uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia jest jedynym podmiotem uprawnionym do żądania zwrotu wydatków, choćby rzeczywiście zostały one poniesione przez osoby trzecie a nie przez nią samą.
Czy poszkodowany może korzystać z usług prywatnych specjalistów?
- Zgodnie z art. 444 kc odszkodowanie obejmuje wszelkie celowe i konieczne wydatki jeśli pozostają w związku z wypadkiem. Poszkodowany ma prawo korzystać ze wszystkich możliwych metod przywrócenia swojego stanu zdrowia do stanu sprzed wypadku, w tym leczenia prywatnego nawet jeśli takie leczenie nie przyniosło oczekiwanego rezultatu. Należy pamiętać jednak o zbieraniu dowodów potwierdzających wydatki z tym związane.
A co z rentą przysługującą osobie poszkodowanej?
- Zagadnienie renty reguluje treść art. 444 paragraf 2 kodeksu cywilnego. Jej przyznanie zależy od wystąpienia jednej z trzech przesłanek: całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej; zwiększenia się potrzeb; zmniejszenia się widoków na przyszłość. Istotą renty jest rekompensata poniesionych strat. Jeśli chodzi o rentę z tytułu zwiększenia się potrzeb poszkodowanego to tyczy się ona sytuacji związanej ze stałym ponoszeniem kosztów na zaspokojenie potrzeb powstałych po wypadku. Mowa tu o kosztach np. leczenia farmakologicznego, rehabilitacji, opieki pielęgniarskiej, specjalnej diety.
Renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy odnosi się stricte do utraconego dochodu. A Więc sytuacji, gdy osoba poszkodowana w skutek wypadku nie może wykonywać dotychczasowej pracy w takim samym wymiarze jak przed wypadkiem. Renta ma wyrównać różnicę pomiędzy dochodami jakie poszkodowany byłby w stanie uzyskać gdyby nie zdarzenie szkodzące. Przysługuje ona nawet gdy poszkodowany nie wykonywał jeszcze pracy zarobkowej ale miał ku temu obiektywną możliwość.
Natomiast renta z tytułu zmniejszenia się widoków na przyszłość dotyczy zmniejszenia się lub pozbawienia szansy na uzyskanie w przyszłości dochodów jakie poszkodowany osiągnąłby dzięki swoim właściwościom.
Jeśli chcemy pójść z pozwem do sądu to do jakiego sądu?
- Sądem właściwym jest sąd właściwy dla miejsca zamieszkania strony powodowej zgodnie z art. 9 Ustawy o działalności ubezpieczeniowej. I art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych. Sądem właściwym może być sąd rejonowy jeśli dochodzimy kwot do 75 tys zł. Powyżej tej kwoty właściwy jest sąd okręgowy - co wynika z art. 17 kpc.
